نقش گرافیک محیطی در فضاهای شهری

نقش گرافیک محیطی در فضاهای شهری | این مقاله تلاشی است برای معرفی نقش گرافیک محیطی در فضای شهری و زندگی بیرونی و ارائه اطلاعات کلی درباره محیط و گرافیک مربوط به آن منطقه و همچنین بیان مشکلات موجود در جامعه. هدف اصلی این مقاله بررسی راه‌های بهبود شهر به ساده‌ترین شکل ممکن و با استفاده از اشکال ساده، الگوها و هماهنگ کردن آن‌ها با محیط پیرامون است.

علاوه بر این، مقاله تلاش می‌کند تا برخی از مسائل مرتبط با مناطق شهری را مورد بررسی قرار دهد.

طراحی فضایی یکپارچه

مشارکت در تلاش‌های زیباسازی می‌تواند به ایجاد یک فرهنگ اجتماعی در زمینه‌های تجاری، فرهنگی و تبلیغاتی کمک کند. این مقاله همچنین عناصری از فضای شهری مانند نیمکت‌ها، سطل‌های بازیافت، میدان‌ها، ایستگاه‌های حمل‌ونقل و مجسمه‌ها و بناهای یادبود را به‌عنوان بخشی از بهبود فضای شهری شناسایی می‌کند و به دنبال ایجاد تعادل در میان تمامی طرح‌های بالقوه است.

گرافیک محیطی یک شاخه نوظهور از طراحی گرافیک است که علاوه بر جذب گردشگر، به ارائه یک زندگی پایدارتر در شهر کمک می‌کند.

1- مقدمه نقش گرافیک محیطی در فضاهای شهری

1.1 بیان مسئله

رشد شهرنشینی در جهان و تأثیر این فضاها بر جامعه انسانی و کیفیت آن، منجر به تمایل به استفاده از منابع مختلف در این زمینه و مطالعه مشکلات مرتبط شده است. هدف این مطالعات بهبود کیفیت فضاهای شهری از طریق روش‌های مدیریتی مختلف، از جمله گرافیک محیطی، است.

1.2 اهمیت مطالعه

این مقاله مقدمه‌ای است برای دانشجویان گرافیک و معماری، به‌ویژه افرادی که حرفه‌شان با پیام‌های بصری بیشتر سر و کار دارد. همچنین برای پاسخ به نیازهای جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم و مشخص کردن عناصری که نیاز به اصلاح دارند، به‌ویژه در زمانی که حجم زیادی از اخبار در سراسر جهان به‌صورت غیرکلامی و در قالب تصاویر و به‌ویژه علائم گرافیکی مختلف منتقل می‌شود.

بدون شک می‌توان بیان کرد که یکی از عوامل توسعه فرهنگی جوامع، نمایش زبان بصری و تنوع تایپوگرافی در آن جامعه است. پیشرفت در ارتباطات فرهنگی از طریق تشخیص دقیق تصاویر و خلق علائم صحیح می‌تواند ادغام افکار با جوامع مختلف را تسریع بخشد.

ادراک عادی و واقعی انسان مجموعه‌ای از علائم و تصاویر پیرامون او است. این مسئله نشان می‌دهد که چرا گرافیک محیطی اهمیت دارد و چرا انجام این پروژه ضروری است.

1.3 اهداف تحقیق

این مطالعه به دنبال آشنا کردن متخصصان در زمینه گرافیک محیطی و فضاهای شهری، همچنین افراد عادی، با اصول زیباسازی از طریق به‌کارگیری اصول فرم، طراحی‌ها و هماهنگی کامل آن‌ها با محیط است. هدف این پژوهش ایجاد ارتباط میان گروه‌های مختلف مردم، از جمله تبلیغاتی، فرهنگی و تجاری، با اهدافی نظیر تبلیغات، پیکتوگرام‌ها، بیلبوردها و غیره است. همچنین تلاش می‌شود که از میان انبوه طرح‌ها، نوعی طراحی انتخاب شود که با محیط سازگار باشد.

این مقاله پژوهشی می‌کوشد اهمیت گرافیک محیطی در فضای بیرونی و زندگی شخصی افراد را نشان دهد. این پژوهش اطلاعات عمومی در مورد محیط و گرافیک مرتبط با آن را در اختیار کسانی که علاقه‌مند به آگاهی از این موضوع هستند، قرار داده و مشکلات موجود در جامعه را تشخیص داده و راه‌حل‌هایی برای ایجاد آرامش در محیط‌هایی که ما انسان‌ها خلق کرده‌ایم، پیشنهاد داده است.

1.4 مرور ادبیات

ویژگی‌های برجسته گرافیک محیطی را می‌توان به عناصر داخلی و خارجی تقسیم کرد. این تقسیم‌بندی باعث شده است که پژوهشگران این موضوع را به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از گرافیک در نظر بگیرند و یک مطالعه جامع درباره آن انجام نشود. تاکنون، هیچ مطالعه یکپارچه‌ای درباره گرافیک محیطی و رابطه آن با شهرنشینی صورت نگرفته است.

در برخی کتاب‌ها، افرادی مانند ریچارد اتینهاوزن و اولک گربر بخشی از کتاب خود را به گرافیک محیطی و رابطه آن با شهرنشینی اختصاص داده‌اند. همچنین، عمر فرائوق در کتاب خود به نام ارتباطات گرافیکی به دکوراسیون و طراحی داخلی و خارجی اشاره کرده است. علی مدنی‌پور در کتاب خود به نام طراحی فضاهای شهری این رویکرد را دنبال کرده است.

متأسفانه، پژوهشگران تاکنون توجه چندانی به این موضوع نداشته‌اند، اما این مسئله شایسته توجه و مطالعه بیشتری است.

1.5 سوالات پژوهش

• تأثیر محیط اطراف بر انسان‌ها چیست؟
• گرافیک چه جایگاهی در یک شهر دارد؟
• یک میدان شهری چه فرمی باید داشته باشد؟
• آیا زیباسازی به تنهایی کافی است؟
• گرافیک‌های یک شهر تا چه حد می‌توانند نمادین باشند؟
• نقش گرافیک در ایجاد آرامش برای ساکنان شهری چیست؟

1.6 روش‌شناسی

روش‌های اصلی به کار رفته در این مقاله، توصیفی-تحلیلی است. این روش‌ها شامل استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و گردآوری اطلاعات از منابع و اسناد مختلف می‌باشد. مطالعه کتابخانه‌ای و بررسی اسناد، بخش اصلی این پژوهش را تشکیل می‌دهد.

با این حال، در این تحقیق لازم است که بازدیدهایی از محیط و بررسی موضوعات تحلیلی جدید در مسائل شهری و اجتماعی انجام شود. بر این اساس، برخی از نتایج تحلیلی مرتبط با این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

1.7 متغیرهای تحقیق

متغیرهای این مطالعه شامل کاربرد گرافیک محیطی در فضاهای شهری و نقش آن در جامعه معاصر است. همچنین، متغیرهایی مانند مبلمان شهری، یکپارچگی شهر با فضاهای طبیعی، و عناصر مبلمان شهری مانند نیمکت‌های کوتاه شهری نیز بررسی می‌شوند.

عوامل فرعی دیگری که بر مبلمان شهری تأثیر می‌گذارند، مانند ایستگاه‌های اتوبوس، میدان‌های شهری و مجسمه‌ها، نیز در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته‌اند.

1.8 محدودیت‌های تحقیق

در صورتی که کتاب‌ها و منابع ترجمه‌شده نتوانند اطلاعات به‌روز را ارائه دهند، این پروژه با استفاده از وب‌سایت‌های اینترنتی و تفسیر تعدادی کتاب غیرترجمه‌شده در این حوزه انجام شده است. این منابع تا حدی مفید بودند اما کافی نبودند. یک رویکرد جالب در این زمینه، باز کردن مرزی برای ارتباط با سایر پژوهشگران بود تا این کمبود اطلاعات تا حدی جبران شود.

2-نقش گرافیک محیطی در فضاهای شهری

ارتباط و طراحی، نقش اصلی گرافیک در معماری است و وظیفه آن تعامل با مخاطب است. اگرچه طراحی‌های کاربردی در معماری می‌توانند دوبعدی باشند، اما اگر بتوانند خود را به‌خوبی بیان کنند، می‌توانند بهترین ابزار در این زمینه باشند (چینگ، 1383، ص 127). به‌طور فنی، مداخله گرافیک در اشکال مختلف در محیط‌های انسانی به‌عنوان گرافیک محیطی شناخته می‌شود.

این اشکال می‌توانند در ویژگی‌های خود متنوع باشند و شامل مواردی مانند بیلبوردها، پوسترها، تبلیغات روی وسایل نقلیه، طراحی پارک‌های محیطی و فضاهای داخلی و خارجی در خانه‌ها، شهرها و کشورها شوند. با توجه به اینکه برخی محیط‌هایی که ما در آن‌ها زندگی می‌کنیم، محیط‌های انسانی غیرقابل اجتناب هستند (مدنی‌پور، 1379، ص 63).

ابزارها و نقش گرافیک محیطی

باید گفت ابزارها و روش‌هایی وجود دارند که سواد بصری را در موقعیت‌های غیررسمی افزایش می‌دهند و زبان آشنایی را برای خدمت به هدف به کار می‌گیرند. این پیام‌ها می‌توانند به روش‌های مختلفی منتقل شوند. برای مثال، تبلیغات می‌توانند در قالب بروشورهایی طراحی شوند که افراد در خودروها یا محیط‌های عمومی مشاهده کنند. اگر این عوامل به درستی به‌کار گرفته شوند، می‌توانند در ایجاد ارتباطات اجتماعی مفید بوده و مناظری دلپذیر برای آرامش ذهنی انسان ایجاد کنند.

تجربیات فیزیکی و اثرات بر طبیعت انسانی

تجربیات فیزیکی که بر طبیعت انسان و روابط او تأثیر می‌گذارد، به‌ویژه در شهرهای جدید، مشهود است. در این شهرها، انسان‌ها سکونت‌گاه‌های جدیدی ایجاد می‌کنند، شرایط مناسب ترافیکی را فراهم می‌آورند و از بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله محافظت می‌کنند (شوکوهی، 1374، ص 362).

تقسیم‌بندی وظایف گرافیک محیطی

وظایف اصلی گرافیک محیطی را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد:

1. اطلاع‌رسانی به مخاطب.
2. زیباسازی محیط انسانی.

استفاده مؤثر از اصول هنری و طراحی مناسب به طراحان گرافیک این امکان را می‌دهد که پیام‌های خود را از طریق گرافیک محیطی معنادار و روابط عمومی منتقل کنند. هدف اصلی روابط عمومی، جلب مشارکت عمومی و همکاری در زمینه‌های مختلف است. این فرایند شامل ایجاد تعامل میان کارکنان و مقامات و تقویت ارتباط میان مقامات و مردم است.

تأثیر طراحی گرافیک محیطی

اگر طراحی گرافیک محیطی بر اساس اصول دقیق هنری انجام شود، می‌تواند تأثیرات غیرقابل انکاری بر محیط، فضاهای شهری و جاده‌ها داشته باشد. در این میان، معرفی گرافیک به‌عنوان یک رسانه می‌تواند نقش مهمی در روابط عمومی ایفا کند و از طریق درک و کاربرد اصول ارتباطی، به بهبود تعاملات اجتماعی کمک کند.

3-اتحاد شهری و محیط طبیعی آن

پاتریک گدس به جوامع اجتماعی مانند یک زیست‌شناس نگاه می‌کرد، به‌گونه‌ای که او به پدیده‌های مختلف زندگی توجه می‌کرد. این پژوهشگر در سال 1915 بزرگ‌ترین شهرهای جهان را مطالعه کرد و چالش‌ها و آینده این شهرها را در کتاب خود با عنوان توسعه تدریجی شهرها بررسی کرد. گدس به‌عنوان پیشگام در تقسیمات علمی و برنامه‌ریزی شبکه‌های شهری شناخته می‌شود. افکار او در نظریه داروین و زیست‌شناسی توسعه یافته است و در آن‌ها عملکردها همیشه به‌هم آمیخته‌اند و در داخل خود شامل عملکردهای مختلف هستند (فرانسواز شوا، 1375، ص 55).

در این کتاب تصویری معروف به نام “نمایشگاه شهرها” وجود دارد که گدس از رشد طبیعی شهرها مطالعه کرده و آن‌ها را تصور کرده است. این تصویر می‌تواند اصول نظریات او را به‌ما بیاموزد، در حالی که اکنون با آنچه او به‌عنوان فضاهای شهری جدید در نظر گرفته بود، مانند کالاهای رنگارنگ و سیستم‌های ارتباطی مدرن، مواجه هستیم (حلیمی، 1384، ص 195).

در نظر گدس، یک شهر “جدایی‌ناپذیر” است و از طبیعتی که از آن توسعه یافته است، نشأت می‌گیرد. بافت شهری تنها زمانی می‌تواند حفظ شود که زیستگاه طبیعی و عوامل محیطی آن مطالعه شده، اصول اقتصادی آن شناخته شده و ریشه‌های تاریخی آن روشن شود. نقشه‌های شهر تنها خطوط صاف و منحنی برای نشان دادن مکان رودخانه یا کوه‌ها نیستند، بلکه این نقشه‌ها نوعی نوشتار هلیوگرافیک هستند که در واقع خطی است که انسان توانسته است خط زمان تمدن را بر آن علامت‌گذاری کند. هرچقدر این نوشته پیچیده‌تر شود، راز آن ممکن است سودمندتر باشد. او بر ترکیب دوباره بصری و ایده‌آل انسانی در شهر تأکید داشت و معتقد بود که فضا و زمان دوباره اتحاد می‌یابند (فرانسواز شوا، 1375، ص 55).

لوئیس مامفورد، متخصص کلان‌شهرها، خود را شاگرد گدس می‌دانست و نقش غیرقابل انکاری در گسترش افکار گدس داشت. او همچنین در بازنگری فضاهای شهری قرون وسطی نقش مهمی ایفا کرد. او اعلام کرد که طبیعت باید در فضاهای خصوصی و سبز باقی بماند، در حالی که باغ‌های عمومی در آن زمان کم‌تر رایج و گسترده بودند (فرانسواز شوا، 1375، ص 55).

او همچنین بسیاری از اندیشه‌های گدس را مطالعه کرده بود. برای مثال، گدس جامعه‌شناسی را مانند زیست‌شناسی می‌دید و توسعه شهرها را تحت تأثیر این نوع تفکر توصیف می‌کرد. گدس که اهل اسکاتلند بود و سال‌های زیادی را در هند گذرانده بود، واقعیت‌های شکل‌گیری شهرها را بررسی کرد. با وجود علاقه زیاد او به طبیعت، تفکر او همچنین بسیار مادی‌گرایانه بود. شخصیت او پس از مرگش شناخته شد.

این دیدگاه برای تعامل ما با بسیاری از پدیده‌های محیطی اهمیت حیاتی دارد، زیرا ما به‌طور قابل توجهی آن‌ها را با توانایی‌های خاص‌شان مشاهده می‌کنیم.

آب‌وهواشناسی و تعامل میان محیط‌های طبیعی و انسان‌ساخت، سازمان‌دهی محیط‌ها به‌طور کلی، فراتر از این شرایط است. خانه‌ها، ساختمان‌ها و بی‌شمار جزئیات بصری و صوتی دیگر همگی جزئی از اصول و پایه‌های علم و هنر گرافیک محیطی هستند. طبیعت، مانند میدانی برای نظم‌ها، پایه‌ای‌ترین الگو برای انسان بوده و این مکان به‌عنوان جایی برای ایجاد قوانین اجتماعی و زیباسازی تبدیل شده است و حرکت‌های بزرگی در این زمینه صورت گرفته است. پس از رنسانس، رمانتیسیسم و طبیعت‌گرایی الهام‌بخش‌تر از همیشه برای طبیعت انسانی بوده‌اند.

4-مبلمان زندگی شهری در زندگی شهری

ما دیدگاه سنتی خود را نسبت به این جامعه مدرن از دست داده‌ایم (رابرت کریر، 1983، ص 15). نکته پنهان این موضوع این است که درک فضا ابتدا از طریق تجربه بصری صورت می‌گیرد. اشیا نزدیک‌تر ابتدا دیده می‌شوند و به تدریج رابطه میان آن‌ها شناسایی می‌شود (مدنی‌پور، 1379، ص 148). فضاهای شهری به‌عنوان ابزار ایجاد فضاهای بیرونی و داخلی، شبکه‌های جاده‌ای، میدان‌ها و فضاهای عمومی عمل می‌کنند (سلطان‌زاده، 1372، ص 17).

هنگام تسهیل فضای سبز شهری و فضاهای بیرونی، این احساس با راحتی در پارک‌ها آغاز می‌شود که شامل نیمکت‌های عمومی است.

4.1نیمکت‌ها

در قرن نوزدهم، نیمکت‌های عمومی برای ایجاد امکان استراحت عمومی اختراع شدند (پیر مورل، 1373، ص 220). این نیمکت‌ها باید در مکان‌های به‌راحتی در دسترس، مانند پارک‌ها، قرار گیرند و به تعداد کافی وجود داشته باشند.

عواملی مانند جغرافیا، اقلیم، و رنگ‌های پارک می‌توانند نمادی از طبیعت زیبا در شهرهای شلوغ باشند و به حفظ سلامت روان مردم کمک کنند. بنابراین، محل قرارگیری نیمکت‌ها برای راحتی افراد اهمیت زیادی دارد.

همچنین، این نیمکت‌ها باید در نزدیکی سیستم حمل‌ونقل عمومی قرار گیرند و تنوع در طراحی آن‌ها مدنظر باشد. این صندلی‌ها باید در مناظری با چشم‌اندازهای زیبا قرار گیرند، نه در مناطق کاملاً شلوغ.

جهت‌گیری و مکان قرارگیری

نیمکت‌های عمومی باید برای راحتی ساکنان در مکان‌های خاصی مانند ایستگاه‌ها، تلفن‌های عمومی، سطل‌های بازیافت، و آب‌سردکن‌ها قرار گیرند. در مناطق با تراکم جمعیتی بالا و مناطقی که برای سرگرمی مردم طراحی شده‌اند، وجود نیمکت‌ها اهمیت بیشتری دارد.

طراحی این نیمکت‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که مردم بتوانند محیط اطراف خود و افراد اطرافشان را تجربه کنند. وقتی افراد مکانی برای نشستن دارند، رضایت آن‌ها به‌شدت افزایش می‌یابد. همچنین، جهت و موقعیت این نیمکت‌ها باید برای اهداف مختلف و شرایط خاص مدنظر باشد (بحرینی، 1382، ص 252).

در پارک‌ها یا فضاهای سبز، برخی افراد ترجیح می‌دهند در سایه بنشینند، در حالی که دیگران نور خورشید را ترجیح می‌دهند. این تنوع سلیقه‌ها باید در طراحی نیمکت‌ها مدنظر قرار گیرد. گاهی افراد، به‌ویژه جوانان، تمایل دارند روی پشتی نیمکت بنشینند، نه روی قسمت نشیمنگاه، که این نیز باید در طراحی مدنظر قرار گیرد.

طراحی مناسب و بازخورد کاربران

صندلی‌ها و نیمکت‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که برای افراد مختلف مناسب باشند. به‌عنوان مثال، سالمندان روی صندلی‌هایی با پشتی راحت‌تر هستند، در حالی که صندلی‌های بدون پشتی ممکن است برای افراد جوان‌تر مناسب‌تر باشند، زیرا امکان نشستن از هر دو طرف را فراهم می‌کنند.

این فضاها، به‌عنوان مکان‌هایی برای استفاده افراد مختلف، باید تمامی نیازها را در نظر بگیرند. طراحی نیمکت‌ها باید به معماران و طراحان امکان دهد ایده‌های منحصر‌به‌فرد خود را بر اساس بازخورد کاربران و محیط بصری انتخاب‌شده اجرا کنند. همچنین، برای جلوگیری از تخریب مبلمان شهری، برنامه‌های پیشگیری از تخریب باید تدوین شود تا این عناصر حیاتی حفظ شوند.

4.2 ایستگاه‌های اتوبوس

ضروری است که ایستگاه‌های اتوبوس مناسبی طراحی و ساخته شوند. محل ایستگاه اتوبوس همواره به‌عنوان مکانی برای تجمع مردم شناخته می‌شود و بخشی از فضای شهری است که باید به‌طور خاص برای تأمین نیازهای کاربران طراحی شود.

اهمیت موقعیت ایستگاه اتوبوس

ایستگاه‌های اتوبوس باید به‌وضوح از دیگر مکان‌های شهری متمایز باشند. این تمایز می‌تواند ارزش نمادین داشته باشد، چرا که به جهت‌یابی و فهم بهتر محیط شهری کمک می‌کند (پیر مورل، 1373، ص. 218). مکان‌یابی صحیح ایستگاه‌های اتوبوس نقش اساسی در بهبود تجربه کاربران دارد.

مناسب‌ترین محل برای ایستگاه اتوبوس باید بین فروشگاه‌ها، تقاطع‌ها و مناطق پرتردد قرار گیرد، اما لازم است که حداقل سه متر از این مکان‌ها فاصله داشته باشد تا از ایجاد ترافیک جلوگیری شود. همچنین، پناهگاه ایستگاه اتوبوس باید حداقل ۱۰ فوت از پیاده‌رو فاصله داشته باشد تا حرکت عابران مختل نشود.

طراحی و مواد مورد استفاده

ایستگاه‌های اتوبوس باید به گونه‌ای طراحی شوند که نمایانگر هویت شهر باشند و از موادی ساخته شوند که مختص همان منطقه است. استفاده از مواد محلی و طرح‌های منحصربه‌فرد می‌تواند باعث تقویت حس تعلق شهری شود.

طراحی ایستگاه اتوبوس باید شامل متغیرهایی مانند زیبایی بصری، سهولت دسترسی و راحتی باشد. این ایستگاه‌ها باید به‌گونه‌ای باشند که افراد بتوانند به‌راحتی مشاهده کنند آیا اتوبوس در حال نزدیک شدن است یا خیر.

نیازهای کاربران

ایستگاه‌های اتوبوس نباید فقط محلی برای انتظار باشند، بلکه باید فضایی راحت و امن را برای کاربران در شرایط آب‌وهوایی نامساعد مانند باران یا باد فراهم کنند. به علاوه، ارائه اطلاعات در مورد زمان‌بندی اتوبوس‌ها از طریق تابلوها و بروشورها می‌تواند به شهروندان و گردشگران کمک کند تا به‌راحتی از خدمات حمل‌ونقل استفاده کنند (باهرینی، 1382، ص. 234).

4.3 روشنایی

جهان اطراف ما همواره با نورهای متنوع و رنگارنگ روشن شده است. به نظر می‌رسد استفاده از این عناصر در طراحی زندگی روزمره می‌تواند به بهبود سلامت جسمی و روانی انسان کمک کند. در مکان‌های عمومی مانند پارک‌ها، مراکز خرید و غیره، استفاده از چراغ‌ها و لامپ‌های متعدد احساس امنیت بیشتری را در مردم ایجاد می‌کند. دیدن منبع نور برای عابران پیاده تأثیر روان‌شناختی مثبتی دارد (بهرینی، 1382، ص. 233).

طراحی چراغ‌ها در سطح شهر به تکنیک‌های طراحی و عرض خیابان‌ها وابسته است. در برخی از شهرها، درختان با چراغ‌های تزئینی برای مراسم و جشن‌ها آراسته می‌شوند که نه تنها زیبایی شهر را افزایش می‌دهد بلکه گردشگران بیشتری را جذب می‌کند. همچنین نورپردازی در ایستگاه‌های اتوبوس به مسافران منتظر حس امنیت می‌دهد.

به طور کلی، نورپردازی در فضاهای عمومی مانند خیابان‌ها، میادین، معابر و ایستگاه‌ها با ایجاد حس امنیت و زیباسازی مکان‌ها، به بهبود محیط شهری کمک می‌کند. این طراحی باید شامل مواردی نظیر شکل و فرم بدنه چراغ، شدت رنگ، کنتراست و تضاد باشد که از مهم‌ترین دغدغه‌های هنر گرافیک محیطی در فضاهای شهری است.

4.4 سطل‌های بازیافت

سطل‌های بازیافت در سراسر شهر به شیوه‌های متفاوتی استفاده می‌شوند. این سطل‌ها باید در تعداد زیاد، در مکان‌های قابل دسترس قرار گیرند و نیازی به سرپناه برای محافظت ندارند. یکی از اشتباهات رایج این است که سطل‌های زباله معمولی به گونه‌ای قرار داده می‌شوند که به راحتی تخلیه شوند، اما برای مردم غیرقابل دسترسی هستند. نتیجه این است که شهرها پر از زباله‌اند، اما سطل‌های زباله خالی باقی می‌مانند زیرا مردم زمان خود را برای پیدا کردن آنها هدر نمی‌دهند.

عوامل متعددی در تعیین محل قرارگیری این سطل‌ها باید مورد توجه قرار گیرند. برای مثال، در نظر گرفتن مبلمان شهری، طبقات همکف ساختمان‌ها، فروشگاه‌ها و رستوران‌ها و متناسب‌سازی نوع زباله با این مکان‌ها از اهمیت برخوردار است. مکان قرارگیری سطل‌ها باید در مقابل ساختمان‌های تجاری، مناطق پرتردد، پیاده‌روها، در نزدیکی فروشگاه‌های اغذیه‌فروشی و ایستگاه‌های اتوبوس باشد.

تعداد، اندازه و استحکام این سطل‌ها باید با توجه به جمعیت و میزان زباله در آن مناطق تعیین شود. ویژگی‌های دیگری نظیر جنس مواد سازنده، وجود یا عدم وجود درپوش و مقاومت در برابر خوردگی نیز از اهمیت برخوردارند. به عنوان مثال، سطل‌های آلومینیومی با سوراخ، پلاستیک مقاوم یا ورق‌های گالوانیزه می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند.

برای جلوگیری از نشت مایعات، می‌توان از کیسه‌های پلاستیکی استفاده کرد که سطحی محافظ تشکیل می‌دهند. این کیسه‌ها بهتر است با سازه‌های فلزی ترکیب شوند. در فضاهای سبز مانند پارک‌ها، لایه فلزی مورد نیاز است، در حالی که لایه پلاستیکی تنها در فضاهای شهری کافی است (رابرت کریر، 1383، ص. 105).

5- نقش و اهمیت میدان‌ها در طراحی شهری

میدان‌ها از دیرباز نقشی محوری در زندگی شهری داشته‌اند و فعالیت‌های روزمره و جوهره فرهنگی زمان خود را منعکس می‌کرده‌اند (فرانسوا شوآی، 1375، ص.257؛ رابرت کریر، 1383، ص.16). در حالی که بسیاری از میدان‌های شهرهای بزرگ با تأکید بر نوآوری، زیبایی‌شناسی و مهارت معماری طراحی می‌شوند، اغلب میراث فرهنگی و زندگی روزمره ساکنان شهر را نادیده می‌گیرند. این گسست، پتانسیل میدان‌ها برای تجلی هویت و تاریخ شهر را کاهش می‌دهد.

طراحی صحیح میدان‌ها باید به گونه‌ای باشد که پیام آسایش و هویت فرهنگی آن مکان را منتقل کند. امروزه، با فاصله گرفتن از سبک‌های طراحی ایرانی-اسلامی و دور شدن از مفاهیم طبیعی در طراحی میدان‌ها، این فضاها از هویت تاریخی و فرهنگی خود تهی شده‌اند. میدان‌ها نه تنها به‌عنوان فضای باز شهری عمل می‌کنند، بلکه نقش اساسی در تعریف شخصیت و هویت شهری ایفا می‌کنند. طراحی میدان‌ها به تاریخ و فرهنگ آن شهر مرتبط است و باید بازتاب‌دهنده هویت و ارزش‌های فرهنگی شهروندان باشد.

میدان‌ها نباید صرفاً به‌عنوان فضاهای زیباشناسانه یا نمادین تلقی شوند؛ بلکه باید به‌عنوان عناصر آموزشی و فرهنگی نیز در نظر گرفته شوند. اگر بین طراحی شهری و فرهنگ و تاریخ شهروندان هماهنگی وجود داشته باشد، میدان‌ها می‌توانند نقش مهمی در آموزش و ارتقای فرهنگ ایفا کنند.

طبق نظر آلدوروسی، یک میدان باید هویت شهر را تجسم بخشد و ساختارهای اجتماعی و معماری معناداری را ارائه دهد. میدان‌ها با فضاهای باز تعریف‌شده، موقعیت‌های استراتژیک در کنار راه‌ها و تقاطع‌ها، و کاربردهای ارتباطی، اجتماعی و تجاری، بازتابی از تاریخ و فرهنگ طولانی‌مدت آن مکان هستند (سلطان‌زاده، 1372، ص.82).

بنابراین، میدان‌ها نباید صرفاً به‌عنوان فضاهایی برای نصب مجسمه‌ها یا نمادهای زینتی در نظر گرفته شوند. آن‌ها باید با هویت و ارزش‌های فرهنگی شهر ادغام شوند تا بتوانند زندگی و پویایی اجتماعی را در شهر حفظ کنند. یک میدان با هویت اجتماعی و فیزیکی خود، به‌عنوان قلمروی موقت، می‌تواند نقش قابل‌توجهی در ایجاد ارتباطات شهری و زنده‌نگه‌داشتن روح فرهنگی ایفا کند.

6- تبلیغات شهری

هر متن، تصویر یا شکلی که با هدف جلب توجه افراد و انتقال اطلاعات به آن‌ها طراحی شده باشد، تبلیغ نامیده می‌شود (پیر مورل، 1373، ص.71). تبلیغات فرهنگی می‌توانند پیام خاص خود را داشته باشند و مفاهیم فرهنگی جامعه‌ای خاص را بازتاب دهند (کلیف، 1999، ص.107). امروزه، تبلیغات فرهنگی در یک چارچوب جدید تعریف شده‌اند که بازتاب‌دهنده دیدگاه‌های خاص همان جامعه است.

تبلیغات در کشور ما حول محورهایی می‌چرخند که بخش مهمی از باورها، ایده‌ها و فرهنگ جامعه را تشکیل می‌دهند. در اینجا، واژگان هنر دوباره زنده می‌شوند. هنر برای خدمت به مردم و گسترش دیدگاه‌ها، اهداف و ایده‌هایی است که به انسان بقا و جاودانگی می‌بخشند و تمام طبقات اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

بنابراین، ذات و ماهیت هنر، زیبایی است که هم عنصری الهی و هم بخشی درونی از وجود انسان است (تیتوس بورکارت، 1386، ص.144). هنرهای بصری که زیرمجموعه هنرهای زیبا قرار می‌گیرند، بهترین ابزارهای آموزشی محسوب می‌شوند. عناصر هنرهای زیبا از کیفیت بصری آن‌ها سرچشمه می‌گیرند (حلیمی، 1384، ص.34). این هنر آماده است شرایط لازم برای دستیابی به نتایج مؤثر و مثبت را فراهم کند. پیام‌های معنادار و هدفمند در گستره تبلیغات محیطی می‌توانند بازتاب‌دهنده نیازهای اجتماعی باشند.

معماری و گرافیک، همواره به نیازهای مخاطبان خود پاسخ می‌دهند، زیرا هنر واقعی، هنری است که بتواند معنا و مفهوم خود را به مردم منتقل کند و توسط آن‌ها درک شود (لاسیو، 1377، ص.199). پیشرفت در این حوزه به خلاقیت طراحان وابسته است، اما این توسعه فقط به طراحی محدود نمی‌شود، بلکه به ساختارهای اخلاقی، اجتماعی و سیاسی نیز مرتبط است.

تبلیغات محیطی از ابزارها و روش‌های مختلفی برای ارائه اطلاعات استفاده می‌کنند و هر کدام از این ابزارها به شیوه‌ای منحصر به فرد، ارتباطی را ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، بالن‌ها و تبلیغات بر روی وسایل حمل‌ونقل عمومی (تبلیغات متحرک) به حرکات مرتبط هستند.

در برخی مکان‌ها، مانند بزرگراه‌ها که خودروها با سرعت از آن‌ها عبور می‌کنند، استفاده از بیلبوردهای بزرگ ضروری است. طراحی بیلبوردها باید به گونه‌ای باشد که پیام آن‌ها در کوتاه‌ترین زمان ممکن قابل درک باشد. اندازه، ارتفاع و عرض بیلبوردها بسیار مهم است و باید به دقت محاسبه شوند.

عملکرد بیلبوردها در شب نیز مسئله‌ای است که نیاز به طراحی دقیق و سیستم روشنایی منظم دارد تا پیام مورد نظر به درستی به مخاطبان منتقل شود. همچنین، تبلیغات باید با اصول بازاریابی هم‌خوانی داشته باشد (پیر مورل، 1373، ص.74).

7- مجسمه های شهری

یکی از عوامل اساسی که اهمیت مجسمه‌سازی را برجسته می‌کند، مواد جامد مورد استفاده در آن است. مجسمه‌ها دارای سه بعد واقعی هستند و در اشکال هنری بصری مختلفی مانند نقاشی، طراحی و گرافیک ظاهر می‌شوند. بُعد سوم این هنر، بعدی مجازی است که از طریق تکنیک‌های پرسپکتیو و نورپردازی تجسم می‌شود (دی اندیس، 1375، ص.205).

مجسمه‌ها را می‌توان بخشی از مبلمان شهری دانست که به‌عنوان یکی از هنرهای سه‌بعدی شناخته می‌شوند. این آثار می‌توانند در حیاط ساختمان‌ها، باغ‌ها و یا در فضاهای بیرونی یا داخلی قرار گیرند. مجسمه‌های شهری به غنای بصری شهرها و فضای اجتماعی کمک می‌کنند و به‌عنوان نماد یا بازتابی از فرهنگ و درک جامعه نیز قابل ارزیابی هستند. بنابراین، این آثار باید از زاویه‌ای متفاوت بررسی شوند.

مجسمه‌ها ارتباط مستقیمی با مردم دارند و نمی‌توانند بدون ایجاد ارتباط با روح و واقعیت‌های اجتماعی افراد باقی بمانند. با این حال، هر فضا و هر موقعیتی دارای فرهنگ خاص خود است و مجسمه‌ای که در چنین فضایی قرار می‌گیرد باید با فرهنگ افرادی که از آنجا عبور می‌کنند هماهنگ باشد.

اندازه مجسمه یکی از عوامل مهم و ارزشمند در طراحی آن است (حلیمی، 1384، ص.104). در سال‌های اخیر، شهرداری‌ها تعداد زیادی مجسمه را در فضاهای شهری، به‌ویژه در میدان‌ها نصب کرده‌اند. اگر این حرکت به‌درستی هدایت شود، می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی در بهبود کیفیت این فضاها داشته باشد. با این حال، گاهی اوقات این آثار هنری فاقد هویت یا کیفیت مناسب هستند و باعث کاهش ارزش فضای میدان می‌شوند.

معماری و سایر هنرها (به‌ویژه مجسمه‌سازی) باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که هماهنگی و رفاه زندگی شهری را بهبود بخشند. رسیدن به آرامش در برآورده کردن نیازهای مردم تعریف می‌شود، اما ثروت زندگی می‌تواند در فضای معنوی هنر در محیط شهری نیز تجلی یابد. مجسمه‌ها فضایی را ایجاد می‌کنند که هر فرد در طول روز با آن تعامل دارد و می‌تواند به تقویت روحیه شهروندان کمک کند (بحرینی، 1382، ص.27).

مجسمه‌ها می‌توانند نقش مهمی در غنی‌سازی هنر شهری ایفا کنند. این آثار می‌توانند حس مکان و هویت را تعریف کرده و روح خاصی به فضا ببخشند یا آن را تقویت کنند. با این حال، تعریف دقیق این عناصر دشوار است، زیرا مجسمه‌سازی به‌عنوان یک هنر نمی‌تواند به تعاریف محدود شود و خلاقیت هنری فراتر از هر محدودیتی است.

ویژگی‌های مجسمه شهری

1. سه‌بعدی بودن: مجسمه‌های شهری دارای فرم و شکل هنری با بیانی هنری هستند و از زوایای مختلف قابل مشاهده‌اند. این ویژگی آن‌ها را از نقوش برجسته که تنها از یک زاویه قابل‌مشاهده هستند، متمایز می‌کند.
2. تنوع در طراحی: این آثار می‌توانند شامل بدن انسان، حیوانات، گیاهان، محصولات آن‌ها یا اشیای انتزاعی و ترکیبی باشند و به‌عنوان بخشی از مبلمان شهری در فضاهای باز قرار گیرند.
3. مواد ساخت: مجسمه‌ها از موادی مانند سنگ، سیمان، فلز، چوب، فایبرگلاس یا مواد مدرن دیگر ساخته می‌شوند.

کارکرد مجسمه‌ها

• تزئین و زیباسازی: این آثار به‌عنوان تزئینات بصری در میدان‌ها و سایر فضاهای شهری عمل می‌کنند.
• هویت‌بخشی: مجسمه‌ها می‌توانند هویت یک شهر یا فضا را تقویت کنند.
• پیام‌رسانی: برخی از این آثار هنری دارای پیام‌هایی برای بینندگان هستند.

اهمیت تناسب در طراحی

نصب و جانمایی مجسمه‌ها نیاز به دانش دقیق از عناصر محیطی دارد. مواردی مانند هماهنگی با ساختمان‌ها، درختان و دیگر عناصر موجود در فضا اهمیت ویژه‌ای دارند. علاوه بر این، استفاده از کنتراست و مقیاس مناسب برای برجسته‌سازی یک مجسمه، به‌ویژه در شب با استفاده از منابع نوری، می‌تواند تأثیر آن را افزایش دهد و آن را از محیط روز متمایز کند.

9- زیباسازی شهرها

شهرسازی زیبا یکی از اصول اساسی هر فضای شهری است که تأثیر قابل توجهی بر روحیه شهروندان دارد و همچنین برای جذب گردشگران اهمیت دارد. با این حال، برای دستیابی به پایه‌های زیباسازی شهری، ابتدا لازم است که شهروندان با این مفهوم آشنا شوند و آگاهی لازم را کسب کنند تا این تلاش‌ها را به فضای خانه‌های خود نیز گسترش دهند. تلاش برای زیباسازی شهر باید تا حد ممکن با محیط و فرهنگ هماهنگ و متمایز باشد.

علوم مختلف در نهایت به ما می‌گویند که چگونه زندگی کنیم و در حال حاضر چگونه بهتر زندگی کنیم. اگر این علوم و تخصص‌های پیشینیان را برای زندگی بهتر به یاد نیاوریم، این بی‌توجهی ظلم به خودمان است و نعمت‌های الهی را نادیده می‌گیریم.

پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آینده

بدون شک، اگر اصولی دقیق در مورد خدمات گرافیک محیطی وجود داشته باشد و طراحی شهری به متخصصان و فارغ‌التحصیلان این حوزه سپرده شود، کیفیت آثار تولیدشده به‌طور قابل توجهی بهبود خواهد یافت و فراتر از آثار فعلی خواهد رفت.

برای ایجاد گرافیک محیطی و فضاهایی که در زندگی جامعه و مصرف‌کنندگان تأثیرگذار باشد، معیارها و شاخص‌هایی باید تعیین شوند. کسانی که این تصاویر را می‌بینند باید هنرمندی و احساس پشت آن‌ها را درک کنند که این تنها با آموزش به‌دست می‌آید. همچنین، داشتن دانش پایه‌ای از رنگ‌ها و طرح‌ها می‌تواند برای شهروندان مفید باشد. به عبارت دیگر، منطقی‌سازی می‌تواند به درک بهتر بصری منجر شود.

در این راستا، انتشار مجلات و نشریاتی که ارزش‌های هنری را دربر دارند و همچنین تأسیس دانشکده‌های هنرهای تجسمی و معماری می‌تواند مؤثر باشد. این اقدام می‌تواند به یک حرکت جدید منجر شود که به بازبینی طراحی‌های ارزشمند کشورمان منجر شود؛ اما این بازبینی باید با درک کامل مفاهیم موجود در این هنرها و طراحی‌ها انجام شود، وگرنه به نابودی خواهد انجامید.

مشکلات و راهکارها

در این زمینه، شناسایی مشکلات گرافیک محیطی در ایران و ایجاد یک اتحادیه جدید که همه متخصصان این حوزه را گرد هم آورد، ضروری است. کشور ما می‌تواند صادرکننده طرح‌های گرافیکی باشد و این امر می‌تواند ارزآوری داشته باشد، البته به شرط اینکه آگاهی کاملی از بازارهای جهانی و قوانین آن‌ها داشته باشیم.

ترکیب تکنیک‌های جدید مرتبط با صنایع در نقاشی و گرافیک، که زمانی ناشناخته بود، می‌تواند موضوعی قابل پذیرش باشد، همان‌طور که اثربخشی این صنایع اثبات شده است.

نکات کلیدی برای ارتقای گرافیک محیطی

1. تشکیل مجمعی از متخصصان در حوزه‌های مختلف (روان‌شناسی، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، ارتباطات، مهندسی شهری و …) برای گردآوری و متمرکز کردن گرافیک محیطی.
2. توسعه در ابعاد فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و آموزشی گرافیک محیطی و فضاهای شهری.
3. جلوگیری از اعمال سلیقه‌های شخصی در تمام جنبه‌های گرافیک محیطی و فضای شهری (کیفیت و کمیت، نوع ارائه، زمان و مکان ارائه و غیره) تحت نظارت شوراهای مذکور و با حفظ ارزش‌های اسلامی و ملی.
4. تقسیم‌بندی گرافیک محیطی و بررسی نظرات مخاطبان و مصرف‌کنندگان فضای شهری.
5. شناسایی تسهیلاتی برای ارزیابی مداوم و دستیابی به اطلاعات جاری در مورد گرافیک محیطی و فضای شهری.

این نکات می‌توانند به ایجاد گرافیک محیطی مؤثرتر و زیباتر کمک کنند که ضمن ارائه جنبه‌های هنری، با ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی نیز هم‌خوانی داشته باشد.

این مقاله با دقت و دلسوزی توسط نویسندگان محترم حمیدرضا زمانی ، محسن زینعلی و شهریار شغاغی نوشته شده است. تخصص و تعهد آنها به موضوع مورد بحث، باعث شده که این مقاله به‌طور جامع و با دقت نظر به مسائل مختلف پرداخته و دیدگاه‌های ارزشمندی ارائه دهد. (مطالعه مقاله اصلی – انگلیسی)

ایده‌ها و مشاهدات دقیق و مفصل موجود در مقاله به‌طور حرفه‌ای توسط وال استودیو ترجمه شده است، به‌طوری‌که تمامیت و اصالت متن اصلی حفظ شده و در عین حال دسترسی به آن برای مخاطبان وسیع‌تر فراهم گردیده است.